Toneel Tips

Tips voor theater op school en in de klas door Gerhild Van Rooij, artistiek leider Stichting Totaal Theater, TOTheater.

Schoolmusical, de voorbereiding

Vele scholen beginnen uit praktische overwegingen, pas enkele weken van tevoren met het echte instuderen van ‘de schoolmusical’. Dan is er geen tijd om uit de kinderen te halen wat erin zit. Tijdens het schooljaar kun je door je gericht voor te bereiden veel meer uit je klas halen en zo samen de schoolmusical naar een hoger plan tillen.

Je laat de klas een paar weken het volgende doen: Begin met gekke gezichten trekken om los te komen van de daagse, schoolse werkelijkheid en schud je hoofd. (Ook bij het instuderen en oefenen later is dat een goed begin.) Daarna zo lang mogelijk aaaaaaaaaaaaah zeggen . Breid dat uit met o, u, e en ie. De eerste weken doe je het met de hele klas. Benadruk hoe goed het is dat de klanken verstaanbaarder worden, langer aangehouden kunnen worden en meer klankuitdrukking krijgen.

De weken daarna doe je hetzelfde in twee, of meer groepen die naar elkaar luisteren. Dat helpt te concentreren en aandacht voor elkaar te hebben. Zonder dat kun je geen theater maken.

De volgende stap is hetzelfde om de beurt te doen. Dit vergt meer concentratie en durf van de uitvoerende en veel geduld van de groep. Zonder lef en durf is theater voorspelbaar en saai.

Stil spel

Ten slotte doe je hetzelfde rondlopend en breidt dat uit met midden in de kring die ah of oh laten zeggen met twee kinderen tegenover elkaar. (afwisselen). Dit helpt de groep om alert te reageren met stil spel. As ze zelf spelen, spelen ze ook als iemand anders aan het woord is.

Uitdrukking

Als dat goed gaat doe je het op verschillende manieren bijvoorbeeld vragend, vleiend, brutaal, zielig, trots, commanderend. Ieder kind mag een manier bedenken. Dat schrijf je op het bord en laat je staan. Dit helpt om het voorstellingsvermogen groter te maken en uitdrukking te geven. Door iets uit te drukken met je stem en houding en beweging en mimiek kan je iets van jezelf laten zien. Dat is een van de mooiste dingen van toneel spelen!

Samen op en samen buigen

Als je dit herhaalt is het ook een mooi moment daarbij een buiging te oefenen. De kring buigt voor de ‘solist’ en de solist voor de kring die publiek speelt, doe dit elke week en houd iedereen voor dat het laatste beeld van de voorstelling de buiging is. Doe die op verschillende manieren, er zijn ook verschillende rollen en stemmingen straks. Doe die ook als groep, omdat het een optreden van samen is.

Complimenten

Vergeet de complimenten niet, je hebt veel keus: geluid mooi lang aangehouden, heel goed ingezet, veel volume, constant geluid. Je stond of zat er ook zo mooi rechtop bij. Je keek energiek, je straalde, een mooie opbouw van zacht naar luider, een geweldig mooi gezicht bij getrokken, een snelle reactie je begon meteen, een mooie uitspraak, een sierlijke buiging, vetcool naar je plaats gelopen, echt contact gemaakt met de groep of het publiek, goed gedurfd. Zeg iets opbouwends en laat voelen dat je in iedereen in je klas geloofd, ze hebben allemaal iets anders en de kunst is om dat zichtbaar en hoorbaar en voelbaar te maken.

De musical instuderen: begin altijd een korte warming up, dat helpt. Je lekker in je lijf te voelen. (Lekker staan, maakt dat je alert kunt reageren) Je veilig te voelen in de ruimte. (Helpt om te weten waar je staat en waarheen je gaat) Articuleren en je stem goed te laten klinken, qua toon, volume en ritme. Je te concentreren op tekst, rolbeleving, beweging, plaats in de ruimte en medespelers. Je lef te laten hebben en risico’s te durven nemen (dat is anders dan gewoon doen). Je expressie (uitdrukking), dat is anders dan (idolen) nadoen of voorbeelden kopiëren. Je samen te laten werken en bijvoorbeeld niet in te zakken als je even geen tekst hebt. Je reactievermogen. (In je rol blijven als er iets onverwachts gebeurt)

Lijf

Sta in een cirkel staan en trek met je meester of juf (regisseur) een gek gezicht. Rek je dan uit naar alle kanten. Buig voorover (handen naar de grond). Draai een rondje met je heupen linksom en rechtsom. Draai een rondje met je schouders voor- en achterwaarts. Draai voorzichtig een rondje met je hoofd links en rechtsom. Loop op de plaats en gebruik je armen erbij. Loop, ren of huppel in een cirkel en eindig op je plaats met steeds hoger springen.

Ruimte

En spel: Imiteer bijvoorbeeld een speler die de groep door de ruimte leidt, wissel na dertig seconden. Bevries als standbeelden, ga na handklap snel door de ruimte, bevries op klap enz.

Stem

De ah en oh aangevuld met bijvoorbeeld titatovenaar en versjes zoals de kat krabt de krullen van de trap voor de articulatie, (goed uitspreken zodat woorden duidelijk zijn). Eindig met een mmmm op zoveel mogelijk manieren hoog laag, luid zacht en een sssssssssssss.

Tekst

Zeg in de kring heel snel de tekst per speler dat is een italiaantje. Door het snel te zeggen weet iedereen weer waarover de scène overgaat en ondertussen heb je geoefend met snel reageren.

TIP

Geef iedereen het script en laat spelers zelf hun tekst markeren of kaderen. Lees het hele stuk in de klas. Laat iedereen het daarna nog eens lezen om het stuk samen te vatten (kan in groepjes). Maak er de volgende keer een grote samenvatting van met de klas.

Lees het stuk weer met de klas en laat iedereen iets over zijn of haar rol voor en achter de schermen opschrijven. (vaak mooi in een programma te gebruiken). Dit helpt om te spelen en misschien pas je daarna de samenvatting aan. Het maakt de rollen duidelijker voor elkaar.

Laat spelers de moeilijke woorden of klemtonen onderstrepen. Kijk hoe je zinnen eenvoudiger maakt, soms helpt een punt in plaats van een komma, of een streepje om naar adem te happen. Zo voorkom je te snel en te hoog praten. Laat het ze natuurlijk zeggen! Speel in de warming up met moeilijke woorden (bijvoorbeeld langgerekt, hoog en gewoon) Laat spelers tekenen waar ze (op het toneel) heengaan en in de tekst een merkteken neerzetten wanneer en waar ze moeten klaarstaan en afgaan. Laat ze opschrijven wat er mee moet het toneel op (of af) en wat er op het toneel staat. Oefen dat klaar staan, het voorkomt vertraging. Geef zo voeg mogelijk een attribuut, kledingstuk of pruik om in de rol te komen aan iedereen iets! Leer meteen dat spelers verantwoordelijk zijn voor hun attributen en spreek af waar en hoe het opgeborgen wordt (Pak aan kledinghaakje, pruik in schminkkoffer, hoed in doos).

Als alles opgeborgen is, kom dan samen en geef of applaus voor elkaar of bedenk een yell om altijd mee af te sluiten en te beginnen. Yesyesyes, wij maken van het spelen een succes!!
Website Totheater